KUŞADASI’NIN DÜŞMAN İŞGALİNDEN KURTULUŞUNUN 92. YILDÖNÜMÜ
“Şairlerimiz, ediplerimiz, kadın erkek öğretmenlerimiz, filozoflarımız, geçen felaket günlerini, mütemadiyen (sürekli) millete söyleyip yazacaklardır. Maruz kaldığımız çöküntünün nedenlerini açık ve kesin olarak anlatacaklardır. Bu kara günlerin tekrar etmemesi için, milletin ruhunu, gözü açıklığını her an uyanık tutacaklardır.”
Bu sözler, büyük kurtarıcının bize verdiği önemli bir görevdir.
Yakın geçmişimizi bilmek, geleceğimizle ilgili alacağımız kararlarda, bize uyanıklık sağlar. Ulusal bilincimizi geliştirir, yanlış yapmamızı engeller.
Tarihlerini bilmeyen uluslar, geleceklerini kaybederler. Yakın tarihimizi bilmek hem de bulunduğumuz, yaşadığımız kentin yakın tarihini bilmek, yurttaş olmanın gereğidir.
Hele topluma önder olacak kişilerin, yakın çevrenin tarihini bilmeleri bir zorunluluktur diye düşünürüm.
Mondros Silah Bırakışmasından sonra, ülkemiz emperyalist devletler tarafından paylaşılırken, 14 Mayıs 1919 günü, Kuşadası 200 kişilik bir İtalyan gücü tarafından işgal edilir.
İtalyan işgal gücü komutanı Albay Alessandro Ciano’dur. Ayrıca jandarma güçlerinin komutanı Teğmen Luca’dır. İtalyanlar işgal ettikleri yerlerde <hulul ü müslihane> dedikleri bir yöntem uyguladılar: İşgal ettikleri yöre halkının gönlünü kazanmak için günlük yaşamlarına karışmamak, posta ve ulaşım hizmetleri sunmak, sağlık kuruluşları açmak, okul açmak, banka şubesi kurmak, çiftçiye kredi vermek, sinema salonu açmak vb. sayılabilir.
Emperyalist devletler arasındaki çıkar çatışmaları nedeniyle İtalyanların Yunanlılara üstünlük sağlamaları için halkı kendi yanlarına çekmeleri gerekiyordu. Biz buna “güleryüzlü emperyalizm” diyoruz.
Kuşadası’na bağlı bir bucak olan Selçuk ve yöresi (İzmir- Aydın demiryoluna kadar olan bölüm) Yunan işgal bölgesidir.
Yunan bölgesinde, yerli Rumlarla, Yunan askerleri her türlü işkence, öldürme, yangın, yağmalama ve tecavüz olaylarını sergilemektedirler.
Kuşadası’nda İtalyanların uyguladığı politika nedeniyle bu tür sorunlarla pek karşılaşılmaz.
Kuşadası’nın yetiştirdiği üstün nitelikli, aydın, yurtsever bir insan olan Mahmut Esat Bozkurt, doktora çalışmalarını yürüttüğü İsviçre’den 1919 Haziran ortalarında, Liççiri adlı bir gemiyle kaçak olarak Kuşadası’na gelmek ister, yolda yakalanırlar. Yanında arkadaşı Şükrü Saraçoğlu da vardır.
Mahmut Esat ve arkadaşları Kuşadası’nda Kuvayi Milliye çalışmalarını örgütlemeye çalışırlarken bir taraftan da Söke Kuvayi Miliye çalışmalarına destek verirler.
1919 Temmuz ortalarında Kuşadası Kuvayi Milliyesi kurulur. Mahmut Esat Bozkurt, Şükrü Saraçoğlu, Faruk Bozkurt, Hasan ve Mehmet Reisler ile Çam Mehmet Efe bu kuruluşun önemli adlarıdır.
Başlangıçta 120 kişiyle kurulan Kuvayi Milliye güçleri zamanla 1000 kişiye ulaşır.
Mahmut Esat Bozkurt’un ailesine ait Arvalya (Eroğlu) çiftliğinde konuşlanan bu güçler, Selçuk, Belevi( Cellat), Çamlık(Aziziye) Şirince, Naipli, Balatçık, Gümüş yörelerine, Güzelçamlı ve Torbalı’ya kadar geniş bir alanda Yunanlılarla savaşırlar.
Birçok baskınlar düzenlerler, düşmana büyük kayıplar verdirirler.
Tren yoluyla Yunanlıların gerçekleştireceği ikmali engellemek, kıyılardan yapılacak kaçakçılığı ve saldırıları engellemek, hayvan kaçakçılığına son vermek, askere alım şubeleri kurmak, göçmenlere yardım etmek ve yerli Rumların çıkaracağı karışıklıkları engellemek, Kuşadası Cephesinin kahramanlarının görevleri arasındadır.
Başarılı çalışmalarına devam eden Mahmut Esat Bozkurt’un emrine 1 yüzbaşı, 2 üsteğmen, 2 teğmen ve bir başçavuş verilir. Bu çalışmalar 1920 Ağustos ayına kadar sürer.
Emperyalizmin Yunan ve İtalyan güçlerini uzlaştırmasıyla Kuşadası Cephesi fiilen sona erer. Mahmut Esat Bozkurt, seçildiği milletvekilliği görevini yapmak üzere, Antalya yoluyla Ankara’ya gider. TBMM çalışmalarına katılır. Üstün hukuk bilgisiyle, kültürüyle o cephede çalışır.
İtalyan işgali 14 Mayıs 1919’dan Kuşadası’nı boşalttıkları 26 Nisan 1922 yılına kadar yaklaşık üç yıl sürer. İtalyanlar, Kuşadası halkının Yunan işgaline karşı tahliye edilmesine yardımcı olurlar. Antalya, Güllük ve İzmir yöresine 3000 civarında insan göç eder. Kimileri de Çine yöresine kaçarlar.
Kuşadası’nı işgal eden Yunan güçleri Athanasopulos adlı bir Rumu Kuşadası Kaymakamı olarak atarlar. Ardından da soyguna başladılar. Kuşadası ilçe halkının dörtte birinin gelirine denk düşen 108.824.800 kuruş değerindeki mala el koydular.
21’i kadın olmak üzere 157 kişi şehit edildi. 9 kişi darp edildi.8 kız tecavüze uğradı.
Kuşadası ve çevresinde Yunanlıların yaptığı mezalim, Hakimiyet-i Milliye gazetesi aracılığıyla dünya kamuoyuna duyuruldu.
TBMM 18 Haziran 1922’ de tutanak yazmanlığını Mahmut Esat Bozkurt’un yaptığı ve Yunan mezalimini kınayan bir notayı, Avrupa ve Müslüman dünyasının millet meclislerine ve basın kuruluşlarına gönderdi.
26 Ağustos Başkomutan Meydan Savaşı’nda Gazi Mustafa Kemal Paşa yönetimindeki Türk ordusu karşısında bozguna uğrayan Yunan ordusu, Türk Ordusunun önünden kaçarken, her tarafı yakıp yıkarak İzmir’e doğru kaçmaya başladı.
Yunan askerleri ve yerli Rumlar, Söke’yi yaktılar. Kül haline gelen bina sayısı 1731’e ulaştı.
6 Eylül sabahı Süreyya Örgeevren komutasındaki akıncı birliği Söke’yi kurtardı. Aynı gece Rıfat Bey komutasındaki piyade taburu da Söke’ye girdi.
Söke’den gelerek adalara kaçmak isteyenler ve Kuşadalı Rumlar, Kuşadası’nda vahşet yarattılar.
1 konak,8 okul, 5 cami, 1çiftlik ve 173 evi yaktılar.
Kuşadası’nda Kuvayi Milliyeyi kuran, Yunanlılara büyük darbe vuran Mahmut Esat Bozkurt’a ait ev, çiftlik ve helvahaneyi yerle bir ettiler.
Yunanlılar Kuşadası’nı ateşe verirken eşraftan Necati ve Mustafa Beyler yanlarına İtalyan Konsolos vekilini de alarak Söke’ye gittiler. Olayları askeri yetkililere aktardılar.
Yunanlıların çarşıyı ve hükümet konağını yaktıklarını, 40 müslümanı Selçuk’a kaldırdıklarını bunların 37’sini öldürdüklerini anlattılar.
Bir an önce Türk birliklerinin Kuşadası’na gelmesini istediler. Süreyya ve Rıfat Beylerin askerlerinden oluşan bir birlik hazırlandı.
Bu müfreze, yanlarında Çam Mehmet Efe de olduğu halde 7 Eylül 1922 günü Kuşadalıları özgürlüğüne kavuşturdu.
Bunları söylemeden Kuşadası’nın Kurtuluşunun 92. yılını anlayamayız.
Bir kez daha yazıyorum.
Kuşadası Cephesinin önemli adları Mahmut Esat Bozkurt, Şükrü Saraçoğlu, Faruk Bozkurt, Hasan Reis, Mehmet Reis, Çam Mehmet Efe, Salih Erdoğan ve Grubu, Stelyoni Hüseyin ve Ağa Mustafa Kuvayi Milliye kahramanları arasında anılıyor.
Kuşadası Cephesi’nde çarpışan yeni adlara ulaştıkça bunları da sizlerle onur duyarak paylaşacağız.
Ülkemizin ve Kuşada’mızın kurtarılmasında büyük emekleri olan başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarına, Mahmut Esat Bozkurt’a, Kuşadası Cephesinde çarpışan, emeği geçen herkese rahmet diliyor, gazi ve şehitlerimize , saygılarımızı ve minnet duygularımızı iletiyoruz.
NAİL TOPAL
Emekli Öğretmen/Yazar
Kuşadası
...............
KURTULUŞ GÜNLERİ
TARİH YER
3 Ocak İçel / Mersin
5 Ocak Adana
6 Ocak Adana / Ceyhan
7 Ocak Osmaniye
8 Ocak Hatay / Erzin
9 Ocak Hatay / Dörtyol
12 Şubat Kahramanmaraş / Merkez
13 Şubat Erzincan / Merkez
13 Şubat Giresun / Görele
14 Şubat Trabzon / Vakfıkebir
14 Şubat Trabzon / Beşikdüzü
15 Şubat Gümüşhane / Merkez
15 Şubat Trabzon / Maçka
16 Şubat Bitlis / Tatvan
17 Şubat Trabzon / Tonya
17 Şubat Trabzon / Akçaabat
17 Şubat Erzincan / Tercan
19 Şubat Erzincan / Çayırlı
21 Şubat Bayburt / Merkez
23 Şubat Ardahan / Merkez
24 Şubat Trabzon / Merkez
24 Şubat Trabzon / Yomra
25 Şubat Trabzon / Araklı
25 Şubat Trabzon / Sürmene
25 Şubat Ardahan / Çıldır
25 Şubat Erzurum / İspir
27 Şubat Artvin / Şavşat
27 Şubat Trabzon / Çaykara
28 Şubat Trabzon / Of
1 Mart Ardahan / Hanak
1 Mart İçel / Arslanköy
2 Mart Rize
3 Mart Erzurum / Aşkale
3 Mart Erzurum / Pazaryolu
7 Mart Artvin
7 Mart Artvin / Ardanuç
7 Mart Artvin / Borçka
9 Mart Erzurum / Çat
9 Mart Rize / Çayeli
10 Mart Rize / Pazar
10 Mart Rize / Ardeşen
11 Mart Rize / Fındıklı
11 Mart Erzurum / Ilıca
11 Mart Bingöl / Karlıova
12 Mart Artvin / Arhavi
12 Mart Erzurum
13 Mart Erzurum / Pasinler
13 Mart Artvin / Hopa
14 Mart Erzurum / Hınıs
14 Mart Erzurum / Köprüköy
16 Mart Erzurum / Horasan
18 Mart Erzurum / Tekman
18 Mart Erzurum / Karayazı
18 Mart Erzurum / Narman
21 Mart Erzurum / Tortum
22 Mart Adana / Feke
25 Mart Erzurum / Oltu
28 Mart Erzurum / Olur
1 Nisan Van / Erciş
1 Nisan Van / Gürpınar
2 Nisan Van
2 Nisan Van / Muradiye
3 Nisan Van / Çaldıran
3 Nisan Van / Saray
7 Nisan Erzurum / Şenkaya
11 Nisan Şanlıurfa
14 Nisan Ağrı / Diyadin
14 Nisan Ağrı / Doğubeyazıt
14 Nisan Ağrı / Hamur
14 Nisan Ağrı / Patnos
14 Nisan Ağrı / Taşlıçay
14 Nisan Ağrı / Tutak
15 Nisan Ağrı
16 Nisan Ağrı / Eleşkirt
18 Nisan Van / Başkale
22 Nisan Hakkari
30 Nisan Muş
3 Mayıs Sakarya / Kaynarca
25 Mayıs Adana / Pozantı
2 Haziran Adana / Kozan
21 Haziran Sakarya
21 Haziran Zonguldak
22 Haziran Sakarya / Sapanca
28 Haziran Kocaeli
4 Temmuz Kocaeli / Karamürsel
5 Temmuz Hatay / İskenderun
6 Temmuz Hatay / Kırıkhan
8 Temmuz Hatay / Reyhanlı
19 Temmuz Yalova
23 Temmuz Hatay’ın Anavatana Katılışı
8 Ağustos Bitlis / Merkez
27 Ağustos Afyon
27 Ağustos Afyon / Sincanlı
28 Ağustos Bingöl / Solhan
30 Ağustos Kütahya
30 Ağustos Kütahya / Dumlupınar
30 Ağustos Manisa / Demirci
30 Ağustos Denizli / Çivril
31 Ağustos Uşak / Sivaslı
1 Eylül Eskişehir / Seyitgazi
1 Eylül Kütahya / Gediz
1 Eylül Uşak
1 Eylül İzmir / Kiraz
1 Eylül İzmir / Aliağa
2 Eylül Eskişehir
2 Eylül Uşak / Karahallı
2 Eylül Uşak / Ulubey
3 Eylül Balıkesir / Dursunbey
3 Eylül Balıkesir / Sındırgı
3 Eylül Denizli / Güney
3 Eylül İzmir / Ödemiş
3 Eylül Kütahya / Emet
3 Eylül Kütahya / Tavşanlı
3 Eylül Manisa / Selendi
3 Eylül Uşak / Eşme
3 Eylül Aydın / Buharkent
4 Eylül Balıkesir / Bigadiç
4 Eylül Bilecik / Bozüyük
4 Eylül Bilecik / Söğüt
4 Eylül Denizli / Buldan
4 Eylül İzmir / Tire
4 Eylül Kütahya / Simav
4 Eylül Manisa / Kula
4 Eylül Manisa / Sarıgöl
5 Eylül Aydın / Kuyucak
5 Eylül Aydın / Nazilli
5 Eylül Aydın / Sultanhisar
5 Eylül Balıkesir / Susurluk
5 Eylül Bilecik / Pazaryeri
5 Eylül Manisa / Alaşehir
5 Eylül Manisa / Gördes
5 Eylül Manisa / Salihli
6 Eylül Manisa / Ahmetli
6 Eylül Manisa / Gölmarmara
6 Eylül Bilecik
6 Eylül Aydın / Söke
6 Eylül Aydın / Umurlu
6 Eylül Aydın / Köşk
6 Eylül Balıkesir
6 Eylül Balıkesir / Balya
6 Eylül Balıkesir / Gönen
6 Eylül Balıkesir / Savaştepe
6 Eylül Bursa / İnegöl
6 Eylül Bursa / Yenişehir
6 Eylül Manisa / Akhisar
6 Eylül İzmir / Bayındır
7 Eylül İzmir / Beydağ
7 Eylül Manisa / Turgutlu
7 Eylül Aydın
7 Eylül Aydın / Germencik
7 Eylül Aydın / Kuşadası
7 Eylül Aydın / İncirliova
7 Eylül Balıkesir / İvrindi
7 Eylül İzmir / Torbalı
7 Eylül Manisa / Saruhanlı
8 Eylül Balıkesir / Burhaniye
8 Eylül İzmir / Kemalpaşa
8 Eylül İzmir / Selçuk
8 Eylül Manisa
9 Eylül Balıkesir / Edremit
9 Eylül İzmir
9 Eylül İzmir / Bornova
9 Eylül İzmir / Menemen
9 Eylül Bursa / Orhaneli
10 Eylül Bursa / Orhangazi
11 Eylül Bursa
11 Eylül Bursa / Gemlik
11 Eylül İzmir / Foça
11 Eylül İzmir / Seferihisar
11 Eylül İzmir / Güzelbahçe
12 Eylül Bursa / Mudanya
12 Eylül İzmir / Urla
12 Eylül Manisa / Kırkağaç
13 Eylül Manisa / Soma
13 Eylül İzmir / Kınık
14 Eylül Bursa / Karacabey
14 Eylül Balıkesir / Manyas
14 Eylül Balıkesir / Altınova
14 Eylül Bursa / Mustafakemalpaşa
14 Eylül İzmir / Bergama
14 Eylül İzmir / Dikili
15 Eylül Balıkesir / Ayvalık
16 Eylül İzmir / Çeşme
17 Eylül İzmir / Karaburun
17 Eylül Balıkesir / Bandırma
18 Eylül Balıkesir / Erdek
18 Eylül Çanakkale / Biga
18 Eylül Eskişehir / Mahmudiye
20 Eylül Çanakkale / Bozcaada
20 Eylül Çanakkale / Bayramiç
20 Eylül Eskişehir / Mihalıççık
20 Eylül Eskişehir / Sivrihisar
21 Eylül Çanakkale / Ayvacık
22 Eylül Afyon / Emirdağ
22 Eylül Çanakkale / Ezine
23 Eylül Çanakkale / Çan
24 Eylül Afyon / Bolvadin
25 Eylül Çanakkale / Lapseki
29 Eylül Kars / Sarıkamış
30 Eylül Ardahan / Göle
6 Ekim İstanbul
17 Ekim Çanakkale / Gökçeada
18 Ekim Adana / Saimbeyli
30 Ekim Kars
1 Kasım İstanbul / Silivri
1 Kasım Tekirdağ / Çorlu
1 Kasım Tekirdağ / Saray
1 Kasım Kırklareli / Vize
2 Kasım Tekirdağ / Muratlı
3 Kasım Kars / Arpaçay
3 Kasım Kars / Susuz
8 Kasım Kırklareli / Lüleburgaz
9 Kasım Kırklareli / Pınarhisar
9 Kasım Kırklareli / Babaeski
9 Kasım Kırklareli / Pehlivanköy
10 Kasım Kırklareli
11 Kasım Kırklareli / Kofçaz
11 Kasım Kırklareli / Demirköy
13 Kasım Tekirdağ
13 Kasım Gaziantep / Islahiye
14 Kasım Iğdır / Aralık
14 Kasım Iğdır
14 Kasım Tekirdağ / Hayrabolu
14 Kasım Tekirdağ / Malkara
15 Kasım Hatay / Hassa
18 Kasım Edirne / Uzunköprü
19 Kasım Edirne / Keşan
19 Kasım Edirne / Meriç
20 Kasım Edirne / İpsala
20 Kasım Bingöl / Kiğı
21 Kasım Mardin
22 Kasım Edirne / Havsa
23 Kasım Edirne / Enez
25 Kasım Edirne
26 Kasım Çanakkale
26 Kasım Çanakkale / Gelibolu
27 Kasım Edirne / Lalapaşa
28 Kasım Bursa / İznik
7 Aralık Kilis
17 Aralık Tekirdağ / Şarköy
17 Aralık Tunceli / Pülümür
25 Aralık Gaziantep
27 Aralık İçel / Tarsus
